कसैको छोरीले चुनाव हार्दा देश दुर्घटनामा पर्ने कस्तो देश हो यो ?

केशवप्रसाद भट्टराई ।

श्रीलंकाको निर्वाचित पारिवारिक शासन आजको आर्थिक संकट र नेपाल सन्दर्भ
१. भाइ –गोताबाया राजापाक्षे (राष्ट्रपति)
दाइ – माहिन्दा राजापाक्षे (प्रधान मन्त्री)
सवै भन्दा जेठो दाइ –चमाल राजापाक्षे ( सिंचाई मन्त्री )
भतिजो – नामल राजापाक्षे ( युवा तथा खेलकुद मन्त्री )
अर्को भतिजो – शिशेन्द्र राजापाक्षे ( कृषि राज्य मन्त्री )
अन्य दुइ दर्जन त्यही राजापाक्षे परिवारका सदस्यहरू विभिन्न उच्च पदस्थ राजनीतिक नियुक्तिका अधिकारीहरू छन्, संसदमा पनि छन् ।

२. श्रीलंकाको विदेशी ऋण ५० अर्व डलर । यो वर्ष मात्रै मुक्तान गर्नु पर्ने ऋणको साँवा र ब्याज ८.६ अर्व डलर । चीनसँगको ऋण ५ अर्व डलर । मुलुकको विदेशी ऋण ७८ प्रतिशत राजापाक्षेहरुको सरकारको पालामा लिइयो । त्यसको एक चौथाई रकम त्यही परिवारद्वारा हिनामिना भएको अनुमान । अन्य राज्य खर्चका महलमा पनि व्यापक भ्रष्टाचार । त्यही परिवारको व्यक्ति राष्ट्रपति, प्रधान मन्त्री, मंत्री , वित्त, अर्थ क्षेत्रमा उनीहरूकै हालीमुहाली । भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्ने निकायमा उनीहरुकै प्रभुत्व । कसले कसलाई नियन्त्रण गर्ने ?

३. नेपालका राजनीतिक दलहरूले पनि यही चरित्र प्रदर्शन गर्न खोजेका छन् । छोरी, बुहारी, पत्नी, भाइ सम्धी, साला–साली, जेठी सासू बाहेक यिनको प्राथमिकता छँदै छैनन् । छन् कोही अरू भने केवल पैसावाला छन् । धोक्रामा नोट भरेर भेट चढाउनेहरू ।

४. परिवारका सदस्यहरूको बलिदान छ, योग्यता र क्षमता छ भने किन नपाउने ? भन्ने प्रश्न उठ्छ । योगदान होला , बलिदान होला तर के परिवार भन्दा बाहिरकाको उनीहरूको भन्दा कम योगदान होला ? कम योग्य र सक्षम होलान् ? एक जना नेताले कुनै उम्मेदवारलाई कसैको छोरी र श्रीमती भनेर उल्लेख गरेकोमा महिलाहरूको अपमान भएको बताउनु भएको छ, तर बिडम्वना के हो भने उहाँहरूले महिलाको हैसियतमा नभएर कसैको छोरी र श्रीमती भएकै कारणले पार्टीको टिकट पाएको अवस्थामा के भन्ने ?
उनीहरू कसैको छोरी र श्रीमती नभएको भए त्यो टिकट पाउँथे ? के उनीहरूको पार्टीमा तिनले भन्दा बढी योगदान गरेका र बढी क्षमता र निष्ठा नभएका हुन् ? तिनीहरू भन्दा बढी योगदान दिने छैनन् ? त्यसको दावी गर्न सक्छनन् , उनी ? परिवारको एक जना राजनीतिमा भए पछि अर्कोले राजनीतिमा लाग्ने रहर त्याग्नु नै पर्दछ । त्यति त्यागगर्न नसके के त्यागको बखान गर्नु ?
एउटा हटेपछि अर्को आउनु स्वाभाविक हुन्छ ।

५. पार्टीहरूमा योगदानको अडिटिङ् हुन्न ? लेखा र अभिलेख राखिन्न ? त्यसो भएकैले हाम्रा पार्टीहरू चुनावमा उम्मेदवार दिने समेत अख्तियारी पाएका पारिवारिक एनजिओ जस्ता मात्रै हुनपुगेका छन् पार्टी ? त्यसैले तिनमा बाबु , दाजु , पति र ससुरा ज्वाईं , मामा, काका, सासू र जेठीसासू कै प्रभाव र बलमा अवशर पाउने हुन्छ । पद र अवशर परिवारको निजी सम्पत्ति जस्तै लिलाम बढाबढमा जाने गरेकोछ । यो पदमा पनि नाता, उ पदमा पनि नाता, यो पद र अवशर पनि बिक्रीमा त्यो पद र अवशर पनि बिक्रीमा अनि यसरी आएका व्यक्तिहरू निर्णायक र प्रभावशाली भूमिकामा छन् भने उनीहरुले गर्ने भ्रष्टाचारको छानवीन कसले गर्ने गराउने ?
त्यसैले राज्य पारिवारिक विर्ता जस्तै गरी चलेको छ ।

६. पति वा पिता पार्टीको केन्द्रिय राजनीतिमा निर्णायक हैसियतमा हुने अनि एक किसिमले अथाह बजेट कतिपय मन्त्रालयको बजेट भन्दा बढी बजेट भएको महा नगरपालिकाको प्रमुखमा उम्मेदवार बनाउँदा सो महा नगरपालिका पिता र पतिको राजनीतिको लागि लैनो भैंसी उपहारमा दिएको हो कि भन्ने किन नमान्ने ? त्यसकारण सरकारमा न्युनतम निष्पक्षता र स्वच्छता कायम राख्न पनि नेताले आफ्ना परिवारका सदस्यलाई राजनीतिमा र सरकारमा स्थापना गर्ने प्रयासलाई राम्रो मानिन्न ।

७. स्मरण रहोस – श्रीलंकाको राजापाक्षे परिवारको पारिवारिक शासनले चीनसँग लिएको ऋणको परिमाण उसको कूल ऋणको १० प्रतिशत भन्दा केही बढी मात्रै हो तर त्यो ऋण चर्को ब्याजमा लियो , आम रूपमा वाणिज्य बैंकहरूले जत्तिकै ब्याजमा लियो र हम्बनटोटा बन्दरगाह निर्माण र विकास जस्तो अनुत्पादक र प्रतिफल नदिने क्षेत्रमा लगानी गर्यो । स्मरण रहोस हम्बन्टोटा राजपाक्षे परिवारको गृह जिल्ला हो । त्यसैले त्यहाँ पैसा खन्याइयो , हाम्राले भ्युटावरमा पैसा खन्याए जस्तै । कुनै रंगशालामा पैसा ओहिर्याए जस्तै । हम्बन्टोटा बन्दरगाहमा गरेको लगानीको प्रतिफल १०० वर्षमा आउन नसक्ने देखे पछि श्रीलंका सरकारले त्यो बन्दरगाह ९९ वर्षको लागि चीनलाई नै लिजमा दियो । चीन त्यसमा सामरिक उद्देस्यले लगानी गरिरहेको छ । नेताहरू नेपालमा पनि श्रीलंकाको जस्तै पारिवारिक शासनको अभ्यास गर्दैछन् । केन्द्र देखि स्थानीय तहसम्मको स्थिति यही हो । त्यसले राजनीतिमा योग्य र सक्षम व्यक्तिहरूलाई हतास र निराश बनाएका छन् । स्वच्छ र निष्ठावानहरूलाई पाखा पारेका छन् । स्थानीय तहहरूलाई भ्रष्टाचारको अड्डा बनाएका छन् । भ्युटावर जस्तो अनुत्पादक क्षेत्रमा अर्वौँ खर्च गरेर ढुकुटी रित्याएका छन् ।
प्राकृतिक साधनको चरम दुरुपयोग, दोहन र शोषण गरेर वर्तमान र भविष्यको लागि पुर्याएको क्षतिले बाढी , पहिरो जस्ता प्राकृतिक प्रकोपबाट हुने महा त्राषद क्षतिको अनुमान पनि कहालीलाग्दो देखिन्छ । राष्ट्रिय जीवनको आधार बनेको डाँडाकाँडा र नदी प्रणाली ध्वस्त पारिएको छ । यसका कारण भोलीका दिनमा बाढी –पहिरोबाट हुने क्षतिको पूर्ति गर्न खर्वौँ खर्व डलर खर्चिएर पनि सम्भव नहोला । र त्यो रकम हामीसँग हुने छैन ।

८. कसैको छोरीले चुनाव हार्दा देश दुर्घटनामा पर्ने कस्तो देश हो यो ? कस्तो राज्य व्यवस्था हो यो ? राष्ट्रको प्रधानमंत्री त्यसमा सही थापेर बस्ने अधिकार राख्छन ? यस्तो पनि देश हुन्छ ? यो देशको नागरिक हुनुमा कसैले गर्व गर्न सक्दछ ? कसैले प्रधानमन्त्री पत्नीकै हैसियतमा आफ्नो पार्टीको मेयरले चुनाव नजितेमा बजेट नै बन्द गरिदिने धम्की कुनै सभ्य मुलुकमा कसैले दिन सक्दछ ? आफ्ना सत्ता सहयात्री र आफ्नी पत्नीको त्यो धम्कीकोलागि प्रधानमन्त्रीले मुलुक समक्ष क्षमा माग्नु पर्दैन ?

९. यसले पनि बताउँछ मुलुक गैर संवैधानिक तरिकाले चलेको छ । पारिवारिक विर्ता सरह चलेको छ ।